Werking van de hersenen bij dementie

Onze hersenen bestaan uit vier lagen:

• Laag 1 en 2 zijn de binnenste lagen. Deze vormen het emotionele brein ofwel het onderbrein.
• Laag 3 en 4 zijn de buitenste lagen en worden ook wel het bovenbrein of denkende brein genoemd.

Bij gezonde hersenen houdt het denkende brein het emotionele brein in evenwicht. Bij beschadigde hersenen heeft het emotionele brein de overhand. Mensen met dementie reageren daarom veel meer vanuit reflexen, impulsen en intuïtie.

Als er te veel van het bovenbrein wordt gevraagd, dan gaat het zogenaamde ‘luikje’ tussen onder- en bovenbrein dicht. Dit levert stress of onveiligheid op. Iemand gaat zich dan verdedigen door te vechten, te vluchten of te bevriezen. Dit komt omdat we dan een te groot beroep doen op het bovenbrein. We overvragen het. De kunst is om dan het onderbrein, waar emoties en gevoel zitten, aan te spreken.

• Bijvoorbeeld door even naast iemand te gaan zitten en mee te gaan in zijn gevoel op dat moment. En zeker niet nóg meer praten of vragen stellen. 
• Wat ook kan werken is om te spiegelen. Bijvoorbeeld door zelf een kopje koffie drinken waardoor de ander ziet wat de bedoeling is en er niet over na hoeft te denken. O, we gaan koffie drinken!

Dikke verbindingen

Daarnaast hebben we allemaal dikke verbindingen in de hersenen. Dit zijn automatismen en routines die mensen al jarenlang hebben. Door deze in te zetten voorkomen we veel onbegrepen gedrag bij mensen met dementie. Voorbeelden zijn:

• Was iemand gewend links of rechts uit bed te stappen?
• Trekt iemand altijd eerst de linker- en dan de rechtersok aan?

Door veiligheid te bieden kunnen we voorkomen dat het luikje tussen het onderbrein en het bovenbrein dichtgaat. Veiligheid kunnen we bieden door vertraagd, voorspelbaar en vertrouwd te werken en door verbinding te zoeken. Vertraagd werken betekent dat je bijvoorbeeld een aantal seconden wacht tot je een volgende vraag stelt. Iemand met dementie heeft meer tijd nodig om informatie te verwerken.

Tips

• Probeer het stellen van vragen eens te vervangen door iets aan te bieden. Vragen stellen doet een beroep op het bovenbrein en kan stress opleveren.
• Zet ook eens een keer spontaan wat op tafel en kijk wat iemand ermee kan of gaat doen. Hiermee doe je geen beroep op het bovenbrein, maar juist op het onderbrein door spontaan en impulsief gedrag te stimuleren.

Terug naar de kennisbank